روابط همسراندر زندگی مشترک زناشویی ، دو اصل مهم و اساسی وجود دارد: ۱. قوانین حاکم بین آن دو، یعنی: حقوق زن نسبت به شوی و حقوق مرد نسبت به زن. ۲. تفاهم و مهربانی و صفا و صمیمیّت. فهرست مندرجات۲ - حقوق و عاطفه ۳ - همکاری همسران ۴ - جهاد زنان ۵ - حقوق مردان ۵.۱ - کلام پیامبر (ص) ۵.۲ - باگذشت بودن همسر ۵.۳ - تواضع و خوش‌رویی همسر ۵.۴ - همسر ابو ایوب انصاری ۶ - رفتار مرد ۷ - عوامل مهم در نظام خانواده ۸ - تیره شدن دل ۸.۱ - تیره شدن کانون خانواده ۹ - صفات پسندیده زنان ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - وظایف همسرانحق مرد نسبت به زن تنها در مورد استمتاع است و وظایفی، هم‌چون پختن و شستن و...، که عرفا متداول شده است، از وظایف اخلاقی زنان است نه حقوق مردان. از این رو نخستین روزی که پیامبر گرامی ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ برای تبریک گفتن به منزل حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ رفتند، کارها را بین آن دو بزرگوار تقسیم کردند و فرمودند: «زهرا جان، کارهای داخل خانه ، مثل نان پختن، گندم یا جو آسیاب کردن، نظافت محیط خانه، بچّه‌داری و...، با شما است، و تهیه هیزم ، آب آوردن، لوازم و ما یحتاج منزل را تهیّه کردن و.... بر عهده امیر المؤمنین ـ علیه‌السلام ـ است». سپس، حضرت فاطمه زهرا ـ علیها‌السلام ـ این جمله را فرمودند: لایعلم الا الله ما داخلنی من السرور فی هذا الامر. [۱]
بحار الانوار، ج ۱۰، ص ۲۴ـ۲۵، با اندکی تفاوت.
کسی جز خداوند نمی‌داند که چقدر از این امر خوشحال شدم.
۲ - حقوق و عاطفهزن و شوی علاوه بر نسبت زوجیّت باید دو رفیق دلسوز برای یکدیگر باشند. اگر در امر زناشویی رفاقت نباشد زندگی زناشوئی سخت می‌شود. به طور کلّی، اگر در هر جایی، بویژه محیط خانواده ، صرفا قانون حکم‌فرما باشد، آثار مطلوبی در پی نخواهد داشت. همین طور نباید عاطفه به تنهایی بر زندگی زناشویی حاکم باشد؛ زیرا، چنین حاکمیتی مفسده می‌آورد. قانون و عاطفه و محبّت و صمیمیّت باید همراه یکدیگر باشند. انّ الله یأمر بالعدل و الاحسان بدرستی که خداوند (مردم را) دستور به عدل و احسان می‌دهد. زن و مرد در حالی که موظف به رعایت قوانین اسلام هستند، باید رفیق و دلسوز یکدیگر، نیز، باشند. ۳ - همکاری همسرانرسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ روزی به منزل امیر المؤمنین ـ علیه‌السلام ـ تشریف بردند و ایشان را در حال پاک کردن عدس یافتند، از این کار خیلی شاد شدند و به او فرمودند: «یا علی ، کسی که در کار منزل به زنش کمک کند، ثواب حج عمره دارد». ۴ - جهاد زنانزنی خدمت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ رسید و عرض کرد: از طرف تمام زن‌های عالم چه آن‌هایی که امروز هستند و چه آن‌هایی که بعد از این تا قیامت می‌آیند این سؤال را دارم که چرا شما بین زن و مرد اختلاف قائل شده‌اید. ثواب‌ها و اعمالی برای مردان قرار داده‌اید که زنان از آن محروم هستند مثل جهاد در راه خدا که تنها برای مردان است. رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ فرمودند: جهاد المراه حسن التبعل، جهاد زنان، همسرداری نیکو است. از این رو، زن در خانه باید به بهترین وجه ممکن به نظافت ، تهیه‌ی غذا ، لباس ، تربیت فرزندان و همسرداری بپردازد تا همواره در خطّ مقدّم جبهه مشغول جهاد فی سبیل الله باشد. ۵ - حقوق مردان۵.۱ - کلام پیامبر (ص)پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ حقوق مرد بر زن را در پاسخ سؤال زنی چنین بیان فرمود: ۱ـ مرد حق هر نوع استمتاع از زن را در هر زمان دارد. ۲ـ زن بدون اجازه شوی حق استفاده کردن از اموال او را ندارد. ۳ـ زن، مرد را ناراحت نکند، و اگر او را آزرد تا او را خشنود نکند، نباید به خواب برود. (رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ فرمودند: « بهترین زنان شما زنی است که هرگاه شوهرش را خشم‌ناک دید بگوید: «در برابر خواسته‌های تو تسلیم هستم و تا از من راضی نشوی چشمم به خواب نخواهد رفت [۳]
بحار الانوار، ج ۱۰۳.
).
آن زن از رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ پرسید: حتیّ اگر مرد ظالم باشد، این حقوق را داراست؟ فرمود: آری، در هر حال زن باید در برابر شوهر خود متواضع باشد و حق قهر نمودن ندارد. مرد، نیز همان‌طور که قبلا بیان شد، حق ندارد از زن خود غیر از استمتاع چیز دیگری را طلب کند، امّا زن از نظر اخلاقی و روابط انسانی و عاطفی باید به تمام امور خانه به بهترین وجه ممکن رسیدگی کند. ۵.۲ - باگذشت بودن همسرهمچنین، زن باید با گذشت باشد، به طوری که اگر مرد با ناراحتی از خانه بیرون رفت، بر زن است که خود را آماده سازد تا هنگام بازگشت همسرش، ناراحتی را از او زایل کند، و هنگام ورود به خانه باید با گشاده‌رویی و تبسّم از او استقبال کند و به او سلام دهد و بدین وسیله شادی را به او باز گرداند. ۵.۳ - تواضع و خوش‌رویی همسرهمچنین، زن باید در مقابل شوهر با کمال تواضع و خوش‌رویی ظاهر شود، و با تواضع و تبسّم و حوصله کانون گرم خانه را گرم‌تر نماید، با محبّت و صمیمیّت ریشه اختلافات و نزاع را بر کند و به هر نحو ممکن در هنگام ناراحتی دل همسرش را به دست بیاورد. این یک وظیفه است. ۵.۴ - همسر ابو ایوب انصاری« ابو ایّوب انصاری » فرزندی ۲ یا ۳ ساله داشت که از دنیا رفت. کودک هنگامی از دنیا رفت که «ابو ایّوب» در منزل نبود. مادر فرزند بالای سر او گریه می‌کرد ولی، وقتی متوجّه شد که هنگام بازگشتن همسرش است، فرزند را به کناری گذاشت، سپس خود را آماده پذیرایی از شوی کرد و مثل همیشه با چهره بشّاش و مسرور با همسرش روبرو شد. سحرگاه که ابو ایّوب برای نماز صبح به مسجد می‌رفت به او گفت: اگر کسی به تو امانتی بدهد و سپس آن را طلب کند، آیا آن را پس می‌دهی یا نه؟ ابو ایّوب جواب داد: آری پس می‌دهم. آن‌گاه زن اضافه کرد: «۳ سال قبل خداوند امانتی به ما داد، و دیروز هم او را از ما گرفت!! پس از نماز بیا تا فرزندمان را به خاک بسپاریم». ابو ایّوب گفت: «الحمد للّه رب العالمین» و سپس به مسجد رفت، و به خدمت رسول گرامی ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ رسید و ماجرا را عرض کرد. رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم ـ به او فرمود: «مبارک باد دیشب تو». اتفاقا همان شب همسر او آبستن شد و آن‌گونه که عرفا آورده‌اند فرزند بسیار صالحی نصیب آنان گردید. ۶ - رفتار مردالبتّه، مرد هم وظیفه دارد که هنگام ورود به منزل با نشاط باشد؛ غم و غصّه و خستگی‌ها را کنار نهد. اگر از کار یا از دوستان و یا وظایف اجتماعی ناراحتی و گرفتاری داشته باشد، آن را به محیط خانه انتقال ندهد و محیط خانه را سرد نکند. بنا بر این، یک سپاهی در منزل نباید اخلاق تند و خشن داشته باشد، خشونت و تندی برای خط مقدم جبهه است آن هم تا هنگامی که اسیری نگرفته باشد و اگر سربازی از دشمن به دست او افتد باید خشونت را کنار بگذارد. سخت‌گیری بر زن و فرزند و بد اخلاقی در منزل بر مسلمان جایز نیست و تکبّر باید تنها در مقابل دشمنان دین خدا باشد نه در مقابل دوستان آن هم همسر! ۷ - عوامل مهم در نظام خانوادهبنا بر این، در نظام خانه و روابط مرد با همسرش دو مسأله مهمّ وجود دارد: مسأله اوّل، قوانین حاکم بین آن دو، یعنی: حقوق زن نسبت به شوی و حقوق مرد نسبت به زن. مسأله دوم، که مهم‌تر و لطیف‌تر است، تفاهم و مهربانی و صفا و صمیمیّت است. اگر در خانه، «من» و«تو» به میان آمد، دستور و فرمان، حساب و کتاب و بگو مگو به میان آمد، نقطه سیاهی در زندگی ایجاد می‌شود و این نقاط سیاه زندگی را تاریک می‌کند. ۸ - تیره شدن دلامام صادق ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمود: اگر کسی مرتکب یک گناه بشود یک نقطه سیاه در قلبش به وجود می‌آید. با ارتکاب گناه دوّم نقاط سیاه در قلبش بیشتر می‌شود و سر انجام سیاهی همه قلب را فرا می‌گیرد که در این صورت رستگار نخواهد شد. [۴]
اصول کافی، ج ۳، ص ۳۷۳.
ثمّ کان عاقبه الّذین اساؤا السّوای ان کذّبوا بایات الله و کانوا بها یستهزئون سرانجام کسانی که به اعمال زشت و کردار بد پرداختند (یعنی مرتکب گناه و معصیت و نافرمانی خداوند شدند) کافر شدند و آیات خدا را تکذیب و مسخره کردند علّت تکذیب آیات الهی و تمسخر آن‌ها تاریک و سیاه شدن دل در اثر معصیت پروردگار است. ۸.۱ - تیره شدن کانون خانوادهمسأله مزبور در محیط خانواده هم مصداق دارد، اگر نقطه سیاهی در روابط خانوادگی سایه افکند، زن و مرد مسئول هستند که این نقطه سیاه را بزدایند. از این رو در روایات ائمه معصومین ـ علیهم‌السلام ـ می‌خوانیم که اگر اختلافی در خانواده پیدا شد، بی درنگ اختلاف را رفع کنید و شب را به صبح نرسانید مگر این که از دست یکدیگر راضی باشید و نزاع پایان پذیرفته باشد. اختلافات جزئی دست به دست یکدیگر می‌دهند و اختلافات بزرگ خانوادگی را به وجود می‌آورند که یا به طلاق می‌انجامد یا به زندگی نکبت بار یا سوزش و سازش. اگر فرجام کار طلاق باشد که مبغوض‌ترین امور نزد خداوند است، [۶]
وسائل الشیعه ج ۱۴ ص ۲۶۶.
اگر زندگی به سوزش و سازش بگذرد از هر زندان و شکنجه‌ای برای انسان بدتر و خرد کننده‌تر است و در هر دو حالت به خطر افتادن آینده فرزندان قطعی است.
فرزندانی که در چنین محیطی بزرگ شوند، دچار عقده‌های روانی خواهند شد، و معمولا بزه‌کار خواهند شد. دخترانی که توان شوهرداری ، زندگی مشترک، فرزند بزرگ کردن و خانه‌داری را ندارند و پسرانی که عصبانی، بد اخلاق، تند و خشن هستند معمولا در چنین خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند. ۹ - صفات پسندیده زنانزنان باید دارای سه صفت « بخل » و « ترس » و«تکبّر» باشند. امام علی ـ علیه‌السلام ـ درباره صفات پسندیده‌ای که زنان باید بدان متّصف باشند فرموده‌اند: «بهترین صفات زن بدترین صفات مرد است و آن صفات عبارتند از: « کبر »، «بخل» و «ترس». اگر زن متکبّر باشد، هیچ‌گاه تسلیم غیر همسر خود نمی‌شود؛ هم‌چنین اگر زن بخیل باشد، در حفظ و نگهداری اموال خود و همسرش کوشا خواهد بود؛ چنان‌چه زن ترسو باشد، از هر پیش آمدی بیم‌ناک است و قهرا بدام شیادان نخواهد افتاد؛ در حالی که این صفات هر سه از صفات ناپسندیده مردان به شمار می‌رود. [۷]
بحار الانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۳۸.
۱۰ - پانویس
۱۱ - منبعسایت اندیشه قم. |